Post

Wyzwania stojące przed tłumaczem podczas tłumaczenia dokumentów medycznych

Kiedy tłumacz ma do czynienia z tłumaczeniem dokumentów medycznych, w swoim dążeniu do dokładnego przekładu musi przetłumaczyć specjalne kolokacje, wyrażenia idiomatyczne, konotacje, rejestr, styl, strukturę, terminologię i składnię. Dla celów tego artykułu, zamierzam zagłębić się w szczególne problemy, które pojawiają się na poziomie słów, w przeciwieństwie do poziomów ekwiwalencji gramatycznej, ekwiwalencji tekstowej i ekwiwalencji pragmatycznej.

Problemy na poziomie słów, które pojawiają się podczas tłumaczenia
Znaczenie leksykalne słowa to jego znaczenie w języku, które rozwinęło się w trakcie jego używania. Istnieją różne rodzaje znaczenia związane z leksykalnym pochodzeniem słowa. Są to: znaczenie propozycjonalne, znaczenie założone, znaczenie ekspresywne i znaczenie wywołane. Znaczenie propozycjonalne jest najbardziej podstawowym, jednoznacznym i prostym znaczeniem słowa. Znaczenie ekspresywne, czyli konotacja, to takie, które odpowiada za odcienie znaczeniowe na wierzchu znaczenia propozycjonalnego. Przykładem tego jest różnica między słowami "smell" (definicja: wydzielający zapach) i "reek" (definicja: cuchnący). Te dwa słowa mają to samo znaczenie propozycjonalne, ale kontrastujące znaczenia ekspresywne.

Znaczenie przypuszczalne wynika z kolokacji. Na przykład przymiotnik "solidny" jest częściej używany do opisu zwierząt, roślin i przedmiotów nieożywionych niż ludzi. Znaczenie wywołane odnosi się do rejestru lub dialektu. Rejestr to język używany w konkretnej interakcji lub sytuacji, np. gdy dorosły rozmawia z dzieckiem. Mona Baker, w swojej książce "In Other Words", definiuje złe tłumaczenie na poziomie słów jako spowodowane niedopasowaniem któregokolwiek z czterech rodzajów znaczeń.

Na szczęście w przypadku tłumaczeń medycznych, w przeciwieństwie do tłumaczeń prawniczych, znaczenie propozycjonalne jest zasadniczo zgodne w obu językach. Dzieje się tak dlatego, że choroby i anatomia ludzkiego ciała są zasadniczo takie same na całym świecie. Tłumaczenie medyczne ma jednak problemy z wywołaniem znaczeń, które nie pasują do siebie w różnych językach. Jednocześnie tłumaczenie medyczne często oferuje niedopasowane znaczenia zakładane między językami w wyniku kolokacji.

Różne rejestry w tłumaczeniu medycznym
Tym, co odróżnia tłumaczenie medyczne od innych tłumaczeń technicznych pod względem trudności, jest jego wielość rejestrów. W tej dziedzinie wiele części ciała i chorób ma jedną nazwę w rejestrze wyższym (medycznym), a drugą w niższym (potocznym). Przykładami są "thorax" i "chest" oraz "pertussis" i "whooping cough".

Według Petera Newmarka, autora książki "A Layman's View of Medical Translation", powodem istnienia różnych rejestrów medycznych są względy historyczne oraz fakt, że różne dziedziny medycyny rozwijały się oddzielnie:

"Rejestr języka medycznego w językach europejskich jest dżunglą synonimów - różnych słów stosowanych do tego samego stanu, w zależności od tego, czy punkt widzenia jest anatomiczny, kliniczny czy patologiczny, a czasem od tego, kiedy i gdzie wyrażenie jest używane. Tak więc "bruceloza" ma co najmniej 25 synonimów (językowych) w samym tylko języku angielskim (6-12 w innych językach europejskich)."

Tłumaczenie medyczne uważane jest za szczególnie trudne, ponieważ tłumacz musi wiedzieć, jak działa organizm, jak rozwija się choroba itp. Można by argumentować, że tłumacz pracujący nad tekstem z dziedziny elektrotechniki dotyczącym systemów przesyłu energii również musiałby pojąć, jak działa system. Różnica polega na tym, że tłumacz inżynierski może powszechnie nazywać części maszyn i systemów w niższym rejestrze dla wszystkich tekstów inżynierskich. Tekst inżynierski dla laików będzie po prostu mniej szczegółowy.

Istnienie dwóch rejestrów w tłumaczeniach medycznych nie sprawiałoby tłumaczowi większych trudności, gdyby nie fakt, że w niektórych językach na oba rejestry przypada tylko jedno słowo, a w innych dwa lub więcej. Przy tłumaczeniu pojedynczego terminu medycznego z języka źródłowego na język docelowy, który ma dwie lub więcej opcji, należy wziąć pod uwagę kontekst tekstu i rejestr.

Rodzaj komunikacji
W tłumaczeniach medycznych na tłumaczenie ma wpływ grupa odbiorców, dla której tekst jest przeznaczony. Wiele razy próbowano wymienić różne typy komunikacji w tłumaczeniach medycznych. Jednak, mniej więcej, cztery kategorie to: profesjonalista - profesjonalista (lekarz - lekarz), profesjonalista - półprofesjonalista (lekarz - student medycyny lub pielęgniarka), profesjonalista - nieprofesjonalista (lekarz - pacjent) i nieprofesjonalista (reporter - czytelnik).

W tłumaczeniach medycznych również istnieją trzy rejestry: lekarz-lekarz, lekarz-pacjent i pacjent-pacjent. Ten ostatni odnosi się do dokumentów pisanych przez laików dla innych, również cierpiących na tę samą chorobę. Oto przykłady trzech głównych rejestrów, które istnieją dla terminu medycznego:

  • rejestr medyczny (np.: kandydoza)
  • rejestr ogólny (np.: zakażenie drożdżakami)
  • mieszany (np.: zakażenie drożdżakami (kandydoza) lub kandydoza (zakażenie drożdżakami)).

Przeszkodą dla tłumacza medycznego jest określenie, które z tych trzech lub więcej potencjalnych tłumaczeń odpowiada każdej z 3-5 sytuacji komunikacyjnych opisanych powyżej. Tłumaczenie, które jest uważane za najdokładniejsze, często zależy od dziedziny medycyny. Na przykład, w następującym zdaniu na temat szczepień, które można znaleźć w New England Journal of Medicine:

"Rozpoczęliśmy kampanię szczepień, aby chronić uchodźców przed błonicą, odrą, świnką, krztuścem, różyczką i tężcem".

W zdaniu mieszają się terminy rejestru medycznego ("krztusiec") i potocznego ("świnka"). Sens zdania jest jednak zrozumiały, gdyż chodzi o szczepienia.

Inny przykład
Skrzeplina jest naukowym terminem medycznym, będącym odpowiednikiem ogólnego terminu rejestru, jakim jest skrzep krwi. W poniższym zdaniu z New England Journal of Medicine wyraźnie użyto naukowego terminu medycznego:

"U tego pacjenta, CT znalezienie jasnego sygnału liniowego w regionie prawej tętnicy środkowej mózgu sugeruje obecność skrzepu krwi, a subtelne wczesne zmiany niedokrwienne w terytorium obsługiwanym przez tę tętnicę wzmacniają diagnozę rozwijającego się zawału".

Słowniki mogą tylko częściowo rozwiązać ten problem. Newmark zalecał: "Nigdy nie przyjmuj dwujęzycznego lub wielojęzycznego słownika jako autorytetu. Często zawiera on zbyt wiele synonimów bez ich kontekstu, przestarzałych słów lub słów "słownikowych" (czyli takich, które występują tylko w słownikach)."

Jeśli tłumacz medyczny pracuje tylko z tekstami medycznymi, które mieszczą się w określonej dziedzinie, wówczas rejestr nie będzie tak uciążliwy. Tak się składa, że językiem źródłowym lub docelowym wielu tekstów medycznych jest język angielski, ponieważ jest on lingua franca zawodu lekarza. Dobry tłumacz medyczny będzie wiedział, jak poradzić sobie z różnorodnością rejestrów między językiem źródłowym i docelowym.

Wnioski
Podczas pierwszej pracy z tekstem medycznym tłumacz medyczny musi najpierw zidentyfikować jego rejestr i przełożyć go na język docelowy. Może to być trudne dla tłumacza, gdy jeden termin występuje zarówno w języku źródłowym, jak i docelowym, a w drugim języku występuje kilka terminów. Poza rejestrem, tłumacz będzie musiał zmierzyć się z podstawowymi problemami każdego tłumacza, czyli składnią, gramatyką, stylem, terminologią i innymi. Uważany za bardzo trudną dziedzinę do tłumaczenia na i z, wszyscy tłumacze medyczni mają zazwyczaj profesjonalne wykształcenie medyczne, które pomaga im w tłumaczeniu.